Om de effecten van de onzekerheid in de energiemarkt inzichtelijk te maken, zet Wilko Schuijff, hoofd Sourcing & Pricing bij Eneco kort uiteen hoe deze markt werkt: “De energieprijzen op de groothandelsmarkt komen tot stand door vraag en aanbod. Leveranciers kopen energie van verschillende producenten en/of handelaren op basis van voorspellingen van het energieverbruik van klanten. Soms kopen leveranciers energie ver vooruit in, voor bijvoorbeeld over een jaar. Dit noem je future trading. Maar leveranciers kunnen ook tot op het laatste moment - vanaf een dag van tevoren – energie verhandelen die ze te veel of te weinig hebben ingekocht. Dit noem je spot trading.

Het is belangrijk dat het net in balans blijft. Want als de vraag naar stroom groter is dan het aanbod, kan er een stroomstoring ontstaan. Hier speelt de nationale netbeheerder TenneT een cruciale rol. Zij zorgen bijvoorbeeld voor goede verbindingen tussen elektriciteitsnetwerken, ook over de grens, maar geven ook opdracht aan marktpartijen om eventuele onbalans te corrigeren én berekenen hiervoor onbalanskosten en/of -opbrengsten door aan marktpartijen die deze onbalans veroorzaken.

In de energiehandel moet je constant balanceren, herberekenen en bijstellen, want vraag en aanbod veranderen van moment tot moment. En daarmee ook de prijs. “Dat is altijd zo geweest”, zegt Wilko. “Maar de mate waarin grillige, moeilijk voorspelbare factoren nu van invloed zijn op de prijsvorming is echt anders dan voorheen. In deze onzekere tijden bieden daardoor bijvoorbeeld relatief weinig energieproducenten ver vooruit grote volumes aan. Dat kan de inkoop van energie lastig maken en prijzen bij future trading omhoog duwen.

Ook het weer wordt steeds bepalender voor de prijs van energie omdat er steeds meer windmolens en zonnepanelen zijn. Sinds 2014 is de totale opwek van alle zonne-installaties in Nederland op zonnige dagen ruim twintig keer zo groot geworden. Op topdagen kan zonne-energie al ongeveer 30% van de vraag naar stroom afdekken. Mijn duurzame hart is daar enorm trots op, maar dit heeft ook grote gevolgen voor de energieprijs, de inkoop op de energiemarkt en de levering aan klanten.

Een zonnige dag zorgt voor bedrijven en consumenten met zonnepanelen voor veel eigen stroomopwek. Zij nemen dan minder energie af bij hun leverancier. Wat ze nodig hebben, wekken ze immers zelf op. Wilko: “Maar hun energieleverancier heeft dan wél energie voor ze ingekocht: je weet een jaar van tevoren namelijk niet of de zon gaat schijnen en op een bewolkte dag moet je ook leveren.

Het gevolg is dat marktpartijen nu bij mooi weer massaal hun overschotten op de energiemarkt dumpen. Soms leidt dat tot extreem lage prijzen. Die dezelfde avond als de zon weg is, weer torenhoog kunnen staan. Want dan is er veel minder tot geen zonne-energie meer beschikbaar, terwijl het elektriciteitsverbruik juist ’s avonds piekt – als iedereen de lichten aandoet. En die stroom wordt dan vaak weer voor een groot deel uit gas opgewekt. waarvan de prijzen nu dus enorm hoog staan.

Wilko verwacht dat die extreme prijsschommelingen vaker voor gaan komen. Zeker ook doordat het aantal windmolens en zonnepanelen de komende jaren in rap tempo verder stijgt. Daardoor neemt het aantal grillige bronnen toe op de energiemarkt. Wilko: “We zien ook kansen: als je in staat bent om energie voor later verbruik op te slaan in accu’s, boilers of via andere technologieën, kun je de overschotten van het ene moment inzetten op momenten dat de marktprijzen pieken. Zo kun je in de dure tijdvensters enorm besparen. Hetzelfde geldt als het je lukt je bedrijfsprocessen zo aan te passen dat je eigen verbruik piekt op de momenten dat de prijzen heel laag zijn.

Eneco werkt hard aan productontwikkelingen die balancerend werken. Wilko: “Bij negatieve prijzen is het bijvoorbeeld voor bedrijven die zonne-energie terugleveren, financieel aantrekkelijker om de opwek van hun zonne-installatie tijdelijk te dimmen of te pauzeren. Dat kunnen wij nu al op afstand voor ze reguleren. Daarnaast kun je bijvoorbeeld denken aan elektrische auto’s laden onder eigen dak, of een elektrische boiler bijschakelen in je productieproces die het van de gasketel overneemt op momenten dat de stroomprijzen extreem laag staan. Voor dat soort mogelijkheden is nu momentum.

Wilko voorziet dat door de huidige marktontwikkelingen het energiesysteem zoals we dat gewend zijn, gaat veranderen. “Eneco blijft producten voor een vaste prijs aanbieden, en we ontwikkelen meer dynamische en semi-dynamische varianten bij. Dan kies je er als bedrijf bijvoorbeeld voor om je energieprijs gedeeltelijk vast te zetten en voor de rest te sturen op prijsschommelingen in de energiemarkt. Zo hopen we onze klanten te helpen hun energiekosten binnen de perken te houden en tegelijkertijd de energietransitie te blijven stimuleren. Want door slim in te spelen op prijsschommelingen, blijft het voor bedrijven ook financieel aantrekkelijk om zelf duurzame energie op te wekken.

Veelgestelde vragen over de huidige energiemarkt vindt u hier. Het laatste nieuws over de ontwikkelingen op de energiemarkt leest u in de weekvisie. De webinar over het inkopen van energie, kunt u hier terugkijken.